Κάνοντας
μια αναδρομή στην ανθρώπινη ιστορία θα δούμε πως περίπου πριν 10 000 χρόνια
όταν ο άνθρωπος από κυνηγός – συλλέκτης άρχισε να γίνεται αγρότης και να ζει σε
κοινότητες άρχισαν να εξαπλώνονται οι μολυσματικές ασθένειες όπως η ελονοσία, η
φυματίωση, η λέπρα, η γρίπη, η ευλογιά κ.ά.. Όσο ο άνθρωπος εκπολιτιζόταν,
έχτιζε πόλεις, άνοιγε εμπορικούς δρόμους, έκανε πολέμους άρχισαν να
παρουσιάζονται πανδημίες. Κι όταν λέμε πανδημία εννοούμε την επιδημία που
εξαπλώνεται πέρα από τα σύνορα μιας χώρας.
1 1. Ο λοιμός της Αθήνας 430 π.Χ.
Η πρώτη πανδημία καταγράφηκε το 430 π.Χ, κατά τον
Πελοποννησιακό Πόλεμο, στην πόλη – κράτος των Αθηνών, προκαλώντας τον θάνατο
ενός μεγάλου ποσοστού των κατοίκων, μεταξύ των οποίων και ο Περικλής. Η εν λόγω
πανδημία ονομάστηκε «Λοιμός των Αθηνών». Τα συμπτώματα ήταν πυρετός, δίψα,
δερματικές αλλοιώσεις και αιματοπτύσεις.
2. Η πανώλη του Ιουστινιανού 543 μ. Χ.
Η επιδημία,
που έμεινε στην ιστορία ως η «Πανώλη του Ιουστινιανού» ξεκίνησε το 543 π.Χ.
εκτιμάται ότι ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο 30 έως και 50 εκατομμυρίων ανθρώπων
- κοντά στο 50% του πληθυσμού της Γης κατά εκείνη την εποχή. Ο λοιμός άλλαξε την πορεία της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ανατρέποντας τα σχέδια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού
για την επανάκτηση των δυτικών περιοχών της αυτοκρατορία και προκαλώντας
τεράστια οικονομικά προβλήματα. Σύμπτωμα ήταν η μεγέθυνση του λεμφικού
αδένα. Η ασθένεια μεταφερόταν
από τους αρουραίους και
εξαπλωνόταν με τους ψύλλους!
3. Μαύρος Θάνατος (1348 μ.Χ.)
Ανάμεσα
στο 1348 και το 1353 ξέσπασε μια από τις πλέον καταστροφικές πανδημίες στην
παγκόσμια ιστορία. Πρόκειται για την πανώλη που πήρε τον τίτλο «Μαύρος
Θάνατος», από την οποία έχασαν τις ζωές τους περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι μόνο
στην Ευρώπη. Μαζί με την Ασία, εκτιμάται ότι οι νεκροί ανήλθαν τελικά ανάμεσα
σε 100 και 200 εκατομμύρια.
4. Η φονική ευλογία (15ος – 17ος αιώνας)
Η ευλογιά άρχισε να κάνει την εμφάνισή της στην Ευρώπη
κατά τον Μεσαίωνα, όμως εδραιώθηκε όταν αυξήθηκε ο πληθυσμός κατά την εποχή των
Σταυροφοριών. Από ιστορικά στοιχεία προκύπτει ότι τον 15ο αιώνα το ποσοστό
θνησιμότητας έφτανε το 30%. Στην Ευρώπη η ευλογιά παρέμεινε η κύρια αιτία θανάτου και τον 18ο αιώνα,
σκοτώνοντας κατ’ εκτίμηση 400.000 Ευρωπαίους τον χρόνο.
5. Χολέρα (1817 -
1823)
Η πρώτη πανδημία χολέρας ξεκίνησε από τον Ινδία και
εξαπλώθηκε σε πολλές γειτονικές περιοχές. Ηταν η πρώτη από τις επτά μεγάλες
πανδημίες χολέρας που μέχρι σήμερα έχουν στερήσει τις ζωές σε εκατομμύρια
ανθρώπους. Η χολέρα προκαλείται όταν καταναλώνεται τροφή ή νερό με
συγκεκριμένα βακτήρια και πλήττει περισσότερο τις μη αναπτυγμένες χώρες.
6. Η Ισπανική Γρίπη
(1918)
Η Ισπανική Γρίπη ήταν μια πανδημία που ξεκίνησε το 1918,
κατά την οποία προσβλήθηκαν από τον ιό 500 000 000 άνθρωποι, ενώ
έχασαν τις ζωές τους πάνω από 50 000 000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.
Ο ιός της Ισπανικής Γρίπης ήταν ο Η1Ν1 και το ξέσπασμά
του ήρθε κατά τη «δύση» του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι Αρχές δημόσιας υγείας δεν
είχαν κανένα πρωτόκολλο τότε για να αντιδράσουν σε πανδημίες και γι’ αυτόν τον
λόγο οι απώλειες ζωών ήταν τεράστιες.
Την ονομασία της «ισπανική γρίπη», την οφείλει στις
δημοσιογραφικές αναφορές για την έξαρση της ασθένειας στη Μαδρίτη. Η απειλή της
ισπανικής γρίπης εξαφανίστηκε το καλοκαίρι του 1919, όταν το μεγαλύτερο μέρος
των ασθενών είχε αναπτύξει ανοσία ή είχε πεθάνει.
7. Ασιατική γρίπη (1957)
Ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ και γρήγορα εξαπλώθηκε σε
ολόκληρη την Κίνα και έπειτα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ευρώπη η Μεγάλη
Βρετανία ήταν αυτή που επλήγη περισσότερο με 14.000 νεκρούς μέσα σε έξι μήνες.
Ένα δεύτερο κύμα της ασιατικής γρίπης ακολούθησε στις
αρχές του 1958, προκαλώντας συνολικά περίπου 1 000 000 θανάτους παγκοσμίως. Η συγκεκριμένη πανδημία ανέδειξε για πρώτη φορά τη
σημασία δημιουργίας εμβολίων κατά των επικίνδυνων ιών. Από τον Νοέμβριο 1969
είναι διαθέσιμα αποτελεσματικά εμβόλια κατά της γρίπης του Χονγκ Κονγκ.
8. SARS
(2002-2003)
Το SARS (Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο) είναι μια
ασθένεια που προκαλείται από έναν από τους επτά κορωνοϊούς που επηρεάζουν τους
ανθρώπους. Η επιδημία ξεκίνησε από την επαρχία Γκουαντόνγκ στην Κίνα και
εξελίχθηκε σύντομα σε παγκόσμια πανδημία, «αγγίζοντας» 26 χώρες.
Οι συνέπειες της πανδημίας του SARS περιορίστηκαν λόγω της γρήγορης αντίδρασης των υγειονομικών Αρχών, παγκοσμίως, που
επέβαλαν καραντίνες σε συγκεκριμένες περιοχές και απομόνωναν ύποπτα περιστατικά. Η έξαρση του SARS
συνέβαλε στην ανάπτυξη σημαντικών πρωτόκολλων για τα νοσοκομεία (απολυμάνσεις,
χρήση μασκών κτλ) του Χονγκ Κονγκ, και όχι μόνο.
9. Η
Γρίπη των χοίρων ή H1N1 (2009 - 2010)
Το 2009 παρατηρήθηκε μια νέα μορφή γρίπης, που έμελε να
προσβάλει 60,8 εκατομμύρια ανθρώπους στις ΗΠΑ και να προκαλέσει, παγκοσμίως,
εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους. Ο Η1Ν1 του 2009 ονομάστηκε «Γρίπη των χοίρων»
καθώς ξεκίνησε από γουρούνια που είχαν επαφή με ανθρώπους. Ο Η1Ν1 «δίδαξε» στην
επιστημονική κοινότητα πόσο γρήγορα μπορεί να εξελιχθεί ένας ιός σε πανδημία,
κατά τον 21ο αιώνα.
10. Κοροναϊός ( COVID-19)
Στην πόλη
Wuhan, επαρχία Hubei, στην Κίνα, εμφανίστηκε πολλά κρούσματα πνευμονίας. Στις 9 Ιανουαρίου
2020 οι υγειονομικές αρχές της Κίνας ανακοίνωσαν ότι πρόκειται για νέο
στέλεχος κοροναϊού.Ο νέος κοροναϊός ονομάζεται 2019–nCoV. Αποτελεί ένα καινούργιο στέλεχος κοροναϊού, που δεν
είχε ανιχνευθεί πριν από την πρόσφατη επιδημία στην περιοχή Wuhan στην Κίνα, το
Δεκέμβριο του 2019.
Ο 2019–nCoV ανήκει στην
ίδια οικογένεια ιών όπως ο ιός που προκαλεί Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο
(SARS-nCoV), αλλά δεν είναι ο ίδιος ιός. Έκτοτε έως
σήμερα έχει διασπαρεί σε περισσότερες από 114 χώρες σε όλο τον κόσμο, ανάμεσα και η Κύπρος μας.
Ο COVID-19 μεταδίδεται κυρίως μέσω της επαφής με ασθενή, μέσω σταγονιδίων τα οποία παράγονται όταν ο ασθενής βήχει ή
φτερνίζεται ή μέσω σταγονιδίων από τη σίελο ή από τη ρινική κοιλότητα. Για την αποφυγή μετάδοσης είναι πολύ σημαντική η
εφαρμογή μέτρων ατομικής υγιεινής.
